Houtsnip
Scolopax rusticola
Eurasian Woodcock
Mijn eerste zeer memorabele ontmoetingen met de houtsnip waren in Noorwegen in de zeventiger en negentiger jaren. Wild kamperend in stille uitgestrekte bossen en berggebieden.
Wanneer 's avonds de kleine tweepersoons tent weer stond en het kampvuurtje brandde, was het wachten op het schemerig invallen van de duisternis. Starend in de vlammen (de 'bush-TV) en luisterend naar die intense stilte. En dan, ....plotseling...., meldde hij zich.
De houtsnip op zijn avond broed territorium vlucht. Een monotoon pulserend roep ('chick chick') en een donker silhouet dat over onze hoofden door de open plek tussen de sparren glijdt. Een magisch mooi avond moment, dat zich op veel van de dagen bijna stevast voorspelbaar herhaalde.
Mijn houtsnip ontmoetingen van meer recente datum waren dichter bij huis, voornamelijk in de duinstreek langs de Nederlandse West kust. En éénmaal verrassend uit de kust op de Zuidpier in IJmuiden. Dat waren allemaal waarnemingen tijdens de najaarstrek en winter periode.
Bijna al die waarnemingen zijn vergelijkbaar en kenmerkend.
De houtsnip zie je pas als deze plotseling, meestal zeer dichtbij, explosief uit zijn grond dekking opvliegt en snel zigzaggend tussen de bomen verdwijnt.
My first and very memorable encouters with the Woodcock were in Norway in the seventies and nineties. During adventurous wild camping in silent big forests and extensive mountain areas. In the evenings, when the tent was pitched and the camp fire burned, we sat down enjoying the dusk decending on us. Staring into the flames (our 'bush TV') and listing to that intense silence. And than, ...suddenly ....., he anounced his arrival. The Woodcock on his territorial evening flight. A monotonous pulsating call ('chick' chick'), and a dark silouette gliding overhead across the open space in the surrounding pitch black forest. A magical evening moment that repeated itself on many of the hiking days with almost guaranteed predictability.
My more recent Woodcock sightings were all closer to home. Most of them in the dune belt along the Dutch West coast. And once, quite surprisingly on the Southern pier of the IJmuiden harbour. These were all sightings during the fall migration and the winter period. These sightings usually are comparable and characteristic. The Woodcock presence not being noted until the instant last moment, when very nearby it explodes out of cover on the ground and speedily wings away, zigzagging between the trees.
Zuidpier, IJmuiden
In deze Tails & Tales figureert als eerste die bijzondere houtsnip ontmoeting in IJmuiden op 2 november 2008. Het was mijn eerste keer dat ik een houtsnip op de foto zette. Ik was net dat jaar overgestapt naar digitale fotografie, en gaf mijn fonkelnieuwe Canon 1Ds-III en de 500 mm F4 op statief een eerste try-out. Voor zee- en kustvogels zijn de pieren van IJmuiden altijd een prima stek.
Ik was dan ook zeer verbaasd, en ook blij verrast, toen ik vlakbij op één van de grote betonblokken een houtsnip zag zitten, of liggen beter gezegd. Die liet zich tot zeer dichtbij (enige meters) benaderen zonder zich te verroeren. Deze houtsnip was trekkend over zee uitgeput neergestreken op de (reddende) pier, ruim een kilometer uit de kust. De 500 mm was duidelijk een 'overkill' voor deze 'sitting-duck' close-up (foto onder).
Southern harbour head, IJmuiden
The first to feature in this Tail&Tale is the remarkable sighting of a Woodcock in IJmuiden on November 2, 2008. My first experience of capturing a woodcock on photo. I had just gone digital only months before, and IJmuiden seemed a good place to give my sparkling new Canon 1Ds-III and the 500 mm F4 on tripod a trial run. For sea and coastal birds, the IJmuiden harbour piers are always an excellent spot.
I was amazed and excited to spot a Woodcock sitting, or laying for a better word, on one of the concrete blocks at very close range.
I could move even closer still (at last within a couple of metres), while the Woodcock remained motionless. It appeared to have found the saving pier, exhausted by its migration out at sea, over a kilometre from the coast line. The 500 mm clearly was an 'overkill' to take this 'sitting-duck' close-up (photo below),......by standing back.
In 2021 krijgt deze Houtsnip Tails & Tales een boeiend vervolg in twee delen (.....over leven en, ....over dood)
'Sneeuw snippen'
En plotseling werd het dan toch nog even echt winter. Een voorspelde sneeuwstorm en een landelijke 'code-rood' waren de voorbode van een ijzige week (februari, 7-14), met nacht temperaturen tot onder de 'min 10'.
In milder januari zag ik in de Amsterdamse waterleidingduinen al op meerdere dagen opvallend veel watersnippen uit dekking opvliegen. En ook houtsnippen lieten zich vrij regelmatig zien. Met het vooruitzicht van een dik (> 10cm) sneeuwdek, en het dichtvriezen van de oppervlakte wateren door strenge vorst, leken de kansen gunstig om specifiek naar snippen uit te kijken.
Op één van mijn vaste lokale vogel rondes zag ik hoe dichtbij een koppeltje wintertalingen steil invielen in een diepliggend small kreekje. Het verraste mij om te zien dat deze bejamins onder de eenden door zulke miniscule beetjes water worden aangetrokken. Waarbij ook bomen op de oevers ze dwingen tot een stijle en grillige landing. Om daar zicht op ze te krijgen moest ik omlopen.
Van afstand met verrekijker zie ik ze uiteindelijk, onverstoord peddelend in dat zeer smalle ondiepe stroompje. Al kijkend valt mijn oog echter plotseling op iets anders. Daar op dat sneeuwvrij stukje van de steile kreek oever in de zon. Daar loopt een snip,.....nee zelfs meer dan één ! Twee houtsnippen zie ik eerst, en dan zowaar ook nog .....twee watersnippen!. Scharrelend bij elkaar op een handvol vierkante meters, foeragerend in de bodem. Dat stukje sneeuwvrije oever is dus kennelijk ook niet bevroren. Steil en pal Zuid gericht ligt het gunstig in het licht en de warmte van de nog laag staande februari zon. Het was al te laat in de middag dus fotograferen zou pas morgen kunnen. Ook een voorspelde mooie winterdag dus mijn voornemens en verwachtingen waren direct hoog gespannen.
De volgende Tails & Tales verhalen over de boeiende paar uren van observaties en fotografie, die volgende zonnige en zeer memorabele dag. Doorgebracht in dekking van een hide, opgezet op de tegenoverliggende oever (foto onder).
In 2021, this Woodcock Tails & Tales captures two more fascinating sightings (.......about life and about death).
'Snow snipes'
And all of a sudden, winter belatedly turned on us with a vengence. A 'code red' weather warning foreboding blizzard snowfall for an exceptional 24 hours duration. Bow waving a forecasted icy week (february 7-14), with night temperatures well below minus 10 degrees C.
On several walks in the 'Amsterdamse waterleidingduinen' in milder January, I already saw unusually large numbers of common snipes, flushing them out of ground cover. And yes, quite some woodcocks as well. The prognosis of a thick (>10 cm) snow deposit followed by the rapid freezing over of the open surface waters, further improved the prospects of sighting more snipes.
On one of my regular local birding walks, I saw a small group of teals dive landing into a recessed narrow creek. I was surprised to see these 'benjamins' of our endemic duck species homing in on such a miniscule patch of water. With also quite some surrounding trees forcing their steep and manouvred descent. To get them back in view, I needed to make a short walk around.
From a distance through binoculars, I see them peddle the narrow and shallow creek, running only a trickle of water. While I stand watching, something else catches my eyes. There, on the steep creek bank in a small snow-free patch in the sun. That is a snipe, ....no even more than one ! At first looks I see just two woodcocks, and then also two common snipes pop up in view too. Fouraging side by side on those couple of square metres. There, the soil apparently was still not frozen yet. Due to its recessed position and its South-facing into the low February sun. It was late in the afternoon so photography had to wait until the next day. Lured by a nice weather forecast, my intentions were immediately set with high expectations.
The following Tails & Tales capture a fascinating couple of hours of observations and photography, that next sunny and very memorable day. Spent in a hide, set up on the patch-facing opposite bank (photo below).
Gunstig of ongunstig ? Wat ik al verwachte gebeurt als ik aankom die volgende dag. Van afstand controlerend zie ik dat ze er weer zitten. Maar verder benaderen zonder verstoring is absoluut uitgesloten. Op de tegenoverliggende oever is geen enkele geschikte dekking van bomen en vegetatie. Om de hide op te zetten moet ik ze dus wel verstoren. Om ze te zien wegvliegen en erop moeten vertrouwen dat ze binnen de komende paar uren terugkomen, voelt als een dilemma. Maar een betere keus heb ik niet.
De hide met foto apparatuur staan klaar in enkele minuten. De achterkant open voor wat extra bewegingsruimte. En het kijken, wachten en hopen begint. Na enige tijd check ik. ..... Al ruim een uur en nog steeds geen teken van snippen. Geduld loont meestal, houd ik mijzelf voor. Ik put hoop uit het feit dat ze er beide dagen bij aankomst zaten, en dat dit dus zeker een hot spot is.
En dan plotseling valt een houtsnip in. Direct op de hellende sneeuwvrije oever op bruin eikenblad en tussen enkele verspreide rietstengels. Houd mijn adem in en zwenk langzaam de 700 mm. In beeld, .......prachtig!. Snel maak ik wat eerste shots, ......voor het geval dat. Hij begint direct met foerageren. Al prikkend scharrelt hij langzaam over het dorre eikenblad op de oeverwand. Tussen rietstengels door die regelmatig een uitdaging zijn voor optimale fotos.
Good luck or bad luck ? What I beforehand had suspected might happen, ....did happen. Upon my return the next day, I spot snipes in the very same spot. But moving closer without risk of flushing them is no option. On the facing creek bank there is no reliable cover by any trees or bushes. So setting up that hide means loosing all present. To see them fly off and having to rely on their returning in the next few hours, feels like a dilemma. But I don't have a better card to play.
The hide with the photo gear are set up in just a few minutes. The back of the hide left open for some extra moving-in-the-hide space. And then, the looking, waiting and hoping starts. After I while check. ......More than an hour already and still no sign of any snipes returning. Patience pays, most of times. Since they were present upon arrival two days in a row, I reassure myself that they very likely can't resist coming back to this coveted 'hot spot'.
And then suddenly a woodcock falls in. Straight onto the inclined snow-free bank, on brown oak leaves and in between some scattered reed stems. Holding my breath, I slowly swing the 700 mm. In focus, ...beautiful! I instantly shoot a couple of frames, ....just in case.
And the woodcock,..starts fouraging. It is poking its long bill into the leaf bed while it very slowly moves across the bank face. The reed stems often posing a challenge for timing my optimum shots.
Specialist
Met stijgende bewondering kijk ik naar de manier waarop de houtsnip smakelijke hapjes opdiept uit de grond van onder de bladeren. Met z'n lange snavel peurt en port hij onafgebroken in de aarde. Vaak een hele snavel diep (foto onder). De meeste keren zie ik niet wat de opgediepte hapje zijn. Te klein, en ze worden met snelle 'snavel knijpjes' naar binnen genibbeld. Zo af en toe vist de houtsnip een meer substantiële prooi op. Daar zie ik hem met een prachtige sappige forse regenworm (foto onder).
Ik verbaas mij meer en meer over hoe snel hij steeds weer een nieuwe prooi opdiept. Snavel erin en vaak is er binnen luttele seconden al weer een volgende hapje dat hij verorbert. Die lange snavel is duidelijk een subliem uiterst gevoelig precisie instrument. Een grijp orgaan (en wie zal het zeggen ....misschien met zelfs ook 'voel' functies). Een pincet waarmee de houtsnip met meesterlijke precisie en efficiëntie foerageert. Een paar meter verder spit een merel tussen de bladeren naar wormen. Veel fanatiek langdurig gespit maar, in vergelijk met 'buur houtsnip', oogt het opvallend ineffectief met pover resultaat.
Specialist
I am watching with increasing respect the woodcock's fouraging movements, extracting 'goodies' from under the leaves. Poking pushing and shoving its long bill into the soil. Often over its full length (photo below). Most of the times, I can't make out what kind of edibles it fetches. Too small to see, and being downed to quickly after some swift 'bill nibbeling'. But once in a while the woodcock fetches some more substantial prey. There I see a fat earthworm dangle from the tip of its bill. Shooting a frame just in time (photo below).
I am getting baffled more and more by the sheer speed and effectiveness of its fetchings. Down goes his bill and mostly, within seconds, it's time to nibble and swallow again. That long 'simply-straight' bill obviously is a sublimely sensitive precision instrument. A orchan mastering touch, manipulation (and who knows perhaps even also means of 'sensing'). Some metres to its side, a fouraging blackbird is searching for earthworms too. Its fanatic and persitent diggings look impressive, but he surely is no match for his 'neighbour woodcock'. Looking miserably ineffective with disappointingly little to show for all its hard work.
Camouflage
De houtsnip heeft een bijzonder mooi verenkleed. Een schitterend gemarmerd 'mozaïek' van aardse kleuren. Een gevarieerd palet van licht beige, roodbruin tot bijna zwart. De houtsnip is daarmee uitstekend toegerust voor camouflage in zijn bos habitat. Op een bosbodem bedekt met afgevallen bruin blad en tussen dood hout kan een houtsnip zo onopvallend zijn, dat je die zelfs op een afstand van maar enkele meters niet opmerkt. Pas wanneer de houtsnip explosief uit zijn dekking opvliegt en tussen de bomen wegvliegt verraadt hij zijn aanwezigheid.
Zoals hiervoor al benadrukt, valt die perfecte camouflage zo goed als volledig weg voor een houtsnip op een sneeuwdek. Dan tekent dit kleuren palet zich in donker contrast af tegen de sneeuwwitte bodem.
De houtsnip foerageert bijna uitsluitend in het sneeuw-vrije deel van de steile oever. In de twee uren van mijn observaties liep de houtsnip maar kort, slechts enkele minuten, op de sneeuw boven de oever. Het was zichtbaar duidelijk op dat moment hoe kwetsbaar de houtsnip dan is voor predatie door roofvogels.
Camouflage
The plumage of the woodcock surely is an eyecatcher. A beautiful marbled 'mozaic' of earthy colours. A varied palette ranging from light beige and reddish brown to almost black. It equipes the woodcock with a splendid camouflage in its forest habitat. A woodcock on a forest floor covered by fallen brown leaves and dead wood can go unnoticed, even if you look for it and pass by it close range. Only when it explosively flushes from cover and swiftly wings away zigzagging between the trees, do you notice it was there.
As noted already above, this splendid camouflage looses all its colours&patterns perfection for a woodcock on a snow surface. Than all that camouflage splendour turns into dark brown contrasting sharply with its white and light surroundings.
The woodcock is fouraging almost exclusively on the snow-free part of the inclined bank. During my two hours of continuous observations, the woodcock only very briefly ventured onto snow on the bank shoulder. It instantly struck me that in such a snow-framed setting the woodcock is so much more vulnerable to predation by birds of prey.
Predatie
Niet zelden vindt je in de trektijd de sporen van houtsnippen als losse veren. Van die onfortuinlijken, waarvoor deze trektijd ook hun einde der tijden werd. De veren plukresten van een houtsnip, geslagen door een roofvogel, herken je meestal direct aan de veren met die fraaie camouflage tekening in roodbruin, zwart en beige. Die vond ik een al een aantal keren op Ameland. En in de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD) joeg ik eens onverwacht twee buizerds op van de grond. Naar het bleek van een net geslagen en al deels geplukte houtsnip.
De foto onder toont de fraaie tekening van het houtsnip verenkleed. Deze lijkt ten prooi gevallen aan een roofvogel. Geplukt en gegeten zijn alleen de borst en buik delen en de kop ontbreekt.
Predation
Tell-tale traces of the presence of migrating Woodcocks quite often (and sadly) present themselves as loose feathers. These are Woodcocks for which their migration got cut short ....'dead in the track' so to speak. The plucked feathers of a Woodcock kill by a raptor are often readily identified as such by their pretty 'camouflage' pattern of red-brown, black, and beige colours. I found quite a few victims in the dunes of the Ameland barrier bar island off the North coast. And in the Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD), I once flushed two buzzards off something on the ground. Curious, I checked it out and found a partly plucked fresh woodcock kill.
The photo below shows the beautiful pattern of the woodcock plumage. This one most probably is a kill by a bird of prey. Plucked and eaten are only the frontal parts (breast and intestins), and it is decapitated.
Sporen in de sneeuw
En sneeuw is niet ieders vriend. Zeker niet van een hongerige houtsnip op zoek naar voedsel .....overdag..... in de AWD.
Hun anders zo betrouwbare fraaie 'camouflage' kleuren steken dan plotseling donker af tegen het witte sneeuwdek. Zij blijven nog beschut en onopvallend zolang zij stil zitten. In dekking tussen takken, tegen een donkere stam, of tussen het donker blad, dat op veel plaatsen meestal door lijsters is losgewoeld uit de sneeuw. Maar zeker niet meer onopvallend, als de snip open over het witte sneeuwdek rondscharrelt. Voor jagende roofvogels is zo'n houtsnip dan een zeer opvallende en bovenal zeer begeerde en bijna 'niet-te-missen' prooi.
De volgende sporen die ik op 9 februari 2021 vond in de besneeuwde Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD), waren wel heel bijzonder en vooral boeiend.
Lopend op een pad viel mijn oog op die paar donkere kleine veertjes op de sneeuw. En dan, direct daarnaast op die paar grotere veren (foto onder ). Onmiskenbaar de tekening en de kleuren,....... van een houtsnip. En dan bijzonder, .......dat kuiltje in de sneeuw met onderin ook een paar veertjes en die licht roodbruine verkleuring, ....door bloed zo te zien.
Hier heeft een alerte roofvogel (havik, sperwer, of buizerd) een houtsnip gegrepen. En dan zie en herken ik pas die subtiele contouren in de sneeuw, aan weerszijden naast dat kuiltje. Afdrukken van vleugels, met die kenmerkende kromming en breedte. Met zelfs de contouren van de veren (handpennen) van de linker vleugel. En met een perfect scherpe afdruk van de kenmerkend lange snavel. Deze onfortuinlijke houtsnip is door de roofvogel geslagen en daarbij met de borst in de sneeuw gedrukt. En blijkbaar met vleugels gespreid, in een reflex op het moment van de slag.
Tell-tale traces in the snow
Snow is not everybody's friend. Certainly not for a hungry Woodcock searching for food ....during the day .....in the AWD.
By snow on the ground, their otherwise stunning plumage camouflage is turned plain useless, appearing dark and conspicuous. Not all is too bad as long as they remain at rest on the ground in between branches, against a dark tree trunk, or on a bed of dark leaves, worked up from under the snow mostly by thrushes. But things get badly risky for the Woodcock when it treads out and about across the white snow. For a hunting raptor, such a Woodcock becomes a very visible and above all a much sought for and a 'hard-to-miss' prey.
The traces I found on 9 Februari 2021 in the Amsterdamse Waterleidingduinen are even more special and fascinating.
Walking down a path, a few small dark feathers on the snow catch my eye. And then, to the side there is a patch of three larger ones (photo below). These have unmistakingly the pattern and colours, .....of a Woodcock. And more surprisingly,......that small hollow in the snow with some small feathers and that typical light brown colouring in the bottom. A blood stain.
Here, an alert bird of prey (Northern goshawk, sparrowhawk, or buzzard) has seized a woodcock. And only then do I recognise the subtle contours in the snow, on two opposite sides of the hollow. Imprints of wings with that characteristic curvature and width. Showing even the contours of the individual feathers (primaries) of the left wing. And to complete it all, that perfect imprint of its characteristic long bill. This unfortunate woodcock got slain by the bird of prey and pressed down with its breast into the snow, carving out the hollow. Apparently with both wings spread in a panicked reflex.
Behalve die enkele perfecte en complete afdruk, is er in de sneeuw geen andere verstoring te zien. Geen sporen van enige vervolg bewegingen. Sporen die je zou verwachten bij enige worsteling tussen beide vogels, en ook als de houtsnip ter plaatse zou zijn geplukt. Ik kijk of er afdrukken zijn van de roofvogel's klauwen in de sneeuw maar die zie ik ook niet. Het lijkt erop dat de roofvogel de houtsnip heeft gegrepen en direct met prooi is weggevlogen. Mogelijk zelfs in één vloeiende stootvlucht gegrepen. Dan moet dat beetje bloedverkleuring onder in de kuil ook direct in de slag zijn ontstaan, realiseerde ik mij. Een kleine bloeding direct al bij de slag dus. Al met al denk je dan aan de overrompelend krachtige impact van de diep penetrerende klauwen ......van (meest waarschijnlijk) een havik.
Het is zo mooi en zo boeiend,....het lezen van zulke 'natuurharde' sporen in de zachte sneeuw.
Apart from that single perfect and complete imprint, there is no other disturbance visible in the snow. No traces of any movements after the seizure. Traces one would expect to see if there had been any following struggle between raptor and prey. Nor was there any trace of plucking of the prey. I looked for the raptor's claw imprints in the snow around but there weren't any. It appears that the raptor has seized the woodcock and instantly flew off with it. Possibly it was seized even in a continuous scooping flight. In that case, the small blood spill in the hollow must have occurred also instantly upon the seizure. That points to a heavy blow by sharp deep-penetrating claws, ......a Northern Goshawk most probably.
It is so fascinating to find and 'read' these 'Wings & Tale' traces in the snow.