In de 'Tails&Tales' (ere)galerij  zijn het tot nu toe uitsluitend veren die pronken.  Een prominente plaats daarin alleen weggelegd voor vogels. Daarop maakt deze Tail&Tale een  unieke eerste uitzondering. Maar ook nu is de staart toch ook weer een echte eye-catcher. Haar pracht zit 'm echter niet in veren maar, .....in vacht.

Het is al weer enkele jaren geleden dat mijn vrouw en ik samen er voor het eerst één zagen. Het was in de duinen van Zuid- Kennemerland bij Vogelenzang, op een wandeling midden overdag. Even meenden we naar een eekhoorn te kijken, maar bij het zien van z'n afstekende licht gele bef viel direct het 'kwartje'. Een boommarter ! Volslagen verrast waren wij toen.

En ook nu, vijf jaar later, laat mijn vijfde boommarter op rij op een wel heel bijzondere wijze z'n neus zien. En trouwens, ....het blijkt haar neus te zijn en niet de zijne. Hoe ik dat zo zeker weet......?, .....lees verder !.

Groene specht

Maar toch start ook deze 'Tale' allereerst, ....met veren.

Het is 7 maart (2024). Ik wandel langzaam door het duinbos, uitkijkend naar mogelijke nestplaatsen. Speciaal nu, vroeg in het voorjaar, nu de bomen nog bladloos kaal zijn. De groene specht heeft vandaag speciaal mijn aandacht. Die laat  al weer regelmatig onmiskenbaar van zich horen. En even later zie ik er ook één. Die vliegt naar een hoge eik en verdwijnt  achter de dikke stam. Behoedzaam loop ik erheen en ook omheen, maar zie 'm nergens meer.  Wel valt mij een nestgat op in een forse zijtak. Groot genoeg dus 'groene-kansrijk' lijkt me.
En na even wachten gebeurt ook waar ik al op hoopte. Die 'vermiste' groene steekt z'n kop uit het nestgat, en vliegt vervolgens weg. Een gat om te onthouden dus, voor mijn komende broedvogel tellingen dit voorjaar. Enkele dagen later ben ik er weer. Nu met camera om een flink aantal gevonden nestgaten, vooral van spechten, boomklevers, en van mezen, te  inventariseren. Zo ook dit 'groene gat'. Ik stel scherp voor dat ene inventarisatie plaatje en, ....staar verbluft door m'n zoeker. Naar iets dat het nestgat nu plotseling vult. Een kleine bruine snuit.
Een check met de verrekijker laat geen twijfel. Onmiskenbaar weer,  .......een boommarter !

Door het broedseizoen 2024 check ik het nestgat nog vele malen, maar zie er noch de groene specht noch de boommarter als 'bezoeker' of mogelijk vaste bewoner. Wat later in het voorjaar nemen wilde honingbijen er hun intrek, en die vliegen er tot laat in het najaar ononderbroken in en uit. Het valt me trouwens dit jaar op, dat er in meerdere oude groene spechten nestgaten bijenvolken huizen.

Broedseizoen 2025

Het jaar erop (2025) begin ik in maart weer met mijn broedvogeltellingen (Sovon BMP-A). Met extra aandacht  weer voor de geïnventariseerde nestholtes, die in de  voorgaande broedseizoenen één of meerdere keren bezet waren. Bij dit 'gat van de groene en de marter' zie ik op mijn  controles in maart en in april geen enkele activiteit. Het echtpaar groene specht lijkt nu een voorkeur te hebben voor een gat in een andere forse eik, zo'n honderd meter verderop.

Het is inmiddels begin mei wanneer ik een verzoek krijg van een dorpsgenoot.  Of zij een keer op een vogel kijk&luister rondje met mij mee zou mogen. Vanzelfsprekend kan dat.
Zo afgesproken lopen wij op 8 mei te kijken en te luisteren. Meer van dat laatste overigens, want het inmiddels flink dichtgegroeide bladerdek maakt kijken en zien bepaald niet hetzelfde.
Aangekomen bij het 'gat van de groene en de marter' vertel ik haar mijn belevenis van het jaar ervoor. En terwijl wij daar even staan, pratend over de specht en vooral over die boommarter, ........... kijkt er weer een boommarter met de kop uit het gat in onze richting. Ik ben verbijsterd, en mijn metgezel dorpsgenoot begrijpelijk niet minder. Toch een terugkerende en vermoedelijk zelfs 'vaste bewoner dus'. We genieten nog even, beiden kijkend door de verrekijker, tot de boommarter zich weer in de boomholte terugtrekt. We keren opgewonden huiswaarts en realiseren ons hoe uniek en haast ongelooflijk dit is.

De volgende dag al ga ik terug. Nu met mijn  camera, hopend dat deze marter zich weer laat zien, en er enkele fotos van kan maken. Het overtreft mijn stoutste hoop....!  Bij aankomst al zie ik de marter, op een tak net naast het nestgat. Maar die gunt mij deze keer geen kijktijd, en glijdt direct met een soepele beweging terug naar het nestgat en werkt zich er behendig door naar binnen.

Ik besluit te blijven posten, hopend dat zij na enige tijd opnieuw uit de holte komt. Ik realiseer me dat deze marter meest waarschijnlijk een vrouwtje ('moertje') is, die deze boomholte gebruikt als haar nest en kraamkamer. En nu, begin mei, dus bijna zeker ook al jongen zal hebben.

Het wordt het startpunt van fantastisch mooie en boeiende meerdaagse observaties en fotoshoots, die dit maken tot één van mijn meest bijzondere Tails&Tales.

Moertje marter

Mijn posten wordt na meer dan een uur beloond. Inmiddels met de camera op statief gereed, zie ik hoe zij behoedzaam  de kop weer naar buiten steekt. En op de sluiter clicks van mijn allereerste paar fotos reageert zij gelukkig helemaal niet. Langzaam, stukje voor stukje, komt zij verder en verder en tenslotte geheel uit het nestgast.

Zij klimt een paar meter omhoog en verdwijnt even buiten mijn zicht. Maar al snel komt zij weer naar beneden, gaat terug naar het nestgat en weer naar binnen. Fantastisch om te zien hoe dat slanke lange lichaam zich zo soepel naar binnen werkt. Met een koddig-ogende laatste 'groet' van de pluimstaart tussen achterwaards gestrekte achterpoten.

Luchten en zonnen

De volgende dag (10 mei) in de namiddag/vooravond doe ik een controle (zonder camera). Na geruime tijd posten komt zij uit de nestopening, en gaat naar een zijtak vlak naast het nestgat. Daar krabt zij zich uitgebreid. De nestholte zal stellig niet vrij zijn van ongedierte dat haar jeuk bezorgt.
Vervolgens gaat ze overdwars liggen op de zijtak met als steuntje in de flank een opstaand dun takje. Met de kop in de koele noordwesten avondbries ligt zij daar in de wind-chill zichtbaar aangenaam te luchten. Zichtbaar genietend want ze heeft bijna voortdurend de ogen dicht. Zonder camera maak ik er maar een Iphone video van als herinnering.

Maar het blijkt al snel daarna een dagelijkse lucht&chill routine. Op 12 mei, en weer met camera, tref ik haar al bij aankomst in deze houding op precies dezelfde plaats.
Twintig minuten lang ligt zij daar, en richt een enkele keer kort de kop op.

Onderburen en bezoek

In de vele uren posten en observeren, komen de buren en ook wat onverwacht 'bezoek' in beeld.

Meest prominent in beeld, vrijwel constant, zijn de onderburen. Een paartje pimpelmezen, die hun nest hebben nest in dezelfde eik als moertje marter. De twee nestholtes zitten op nog geen twee meter van elkaar. Moertje marter in de 'bovenwoning' en paartje pimpel in de (veel kleinere) 'benedenwoning. Alle dagen slepen de ouders pimpelmees onvermoeibaar in hoog tempo voer aan voor hun jongen.
Ook vorig jaar was deze 'benedenwoning' bezet door een paartje pimpelmezen. Wellicht hetzelfde paartje als dit jaar.

Moertje marter en de mezen leiden zo hun eigen levens.
Zij is niet in het minst geïnteresseerd in de onderburen. En paartje pimpelmees negeert ook volledig vrouw boommarter. Zelfs wanneer zij zich vertoont en beweegt buiten haar nestgat, op maar twee meter boven het mezennest.

Toch blijkt een keer (20 mei) hoe, geheel onverwacht, de pimpelmees toch opportunistisch baat heeft bij de aanwezigheid van 'moertje marter'. In haar afwezigheid overigens want ze is dan al weer enige tijd weg op jacht.

Al observerend en fotograferend zie ik hoe een ouder pimpelmees niet het eigen nestgat induikt, maar landt bij het marter nestgat. En wat trekt de pimpelmees hier .......? Het zijn haren van moertje marter's vacht, die gaandeweg in de ruwe rand van het nestgat zijn achtergebleven bij haar in- en uitkruipen . De pimpelmees plukt een bek vol haren van de rand, en verdwijnt er vervolgens mee in hun eigen nest (foto onder).

Het eerste (kraam)bezoek, op 9 mei, is van vrouw boomklever. Het is grappig om te zien, dat zij zich bewust lijkt van het risico van haar spontaan onaangekondigd bezoek. Ze hangt een klein stukje boven het nestgat, en kijkt gespannen voorzichtig over het randje in het donkere gat. Daar laat zij het bij, wijselijk lijkt mij.

Twee weken later op 22 mei, is het vrouw grote bonte specht die haar nieuwsgierigheid van 'gluren-bij-de-buren' niet kan bedwingen. Net als vrouw boomklever lijkt ook zij zichtbaar gespannen en op haar hoede. Ook zij hangt een stukje opzij van het nestgat, en kijkt met een scheve blik naar binnen. Van verdere toenadering komt het niet, en zij vliegt al weer weg.

En dan is er tenslotte ook nog .....de eekhoorn. Die houdt wijselijk respectabel meer afstand in een ernaast staande eik. Druk is die daar aerobics-acrobatisch bezig hoog op de takken, om ...... galappels te plukken. Na een tijdje zit hij/zij eindelijk stil en zowaar ook goed in  beeld. Dus met een snelle draai van de camera (700 mm op statief) zijn een paar eekhoorn bonus foto's snel gemaakt. 

En niet op bezoek maar niet minder was verrassend was laat in de middag (18:30) op 14 mei de prachtige dudeljo roep van de wielewaal. Geruime tijd hoorbaar van vlakbij, maar zoals zo vaak bij deze opvallend mooie soort helaas toch weer niet in beeld.

Zogen

Het gedrag van moertje marter wijst erop dat zij jongen heeft. Maar die hebben zich tot nu tot nog niet laten zien. Documentatie voor de boommarter (bron: Waarneming.nl)  geeft aan dat jongen meestal geboren worden tussen ca. half maart en eind april. Het aantal jongen varieert van twee tot wel zes, met een gemiddelde van 3. Vanaf eind mei en in juni komen de jongen ook buiten de nestholte.

Nu, midden mei, duurt het dus waarschijnlijk nog wel één tot twee weken voor ik de jongen buiten de nestholte zal zien, en kunnen fotograferen.

Maar op 16 mei toont één van mijn fotoshoot fotos (onder)  toch al onmiskenbaar, dat zij  jongen-zogend is. Op die foto (Nr. 3)  staat zij op een tak en, van achteren gefotografeerd, is tussen de achterpoten zeer duidelijk een gezwollen tepel zichtbaar.

Territorium

De duinstreek van Zuid-Kennemerland biedt de boommarter een uitgestrekt bijzonder geschikt leefgebied. Het gebied heeft een grote biotoop variatie van hoog oud binnenduin bos tot open laag struweel in het middenduin en buitenduin. Voedsel voor de boommarter is daarin in overvloed aanwezig. Directe waarnemingen en sporen van marter activiteit zijn bekend uit het gehele gebied, met uitzondering van de meest westelijke buitenduin zone (zeereep).

"De leefgebieden van boommarters kunnen sterk variëren in grootte, van 50 tot 2860 ha. Die van mannetjes zijn doorgaans tot ca. 1000 ha groot, die van vrouwtjes zijn gemiddeld de helft kleiner. ’s Nachts worden afstanden van 2 tot 7 km afgelegd, maar mannetjes leggen wel eens afstanden af van 10 tot 20 km per nacht" (bron: Zoogdier Vereniging).

In de Amsterdamse Waterleidingduinen trof ik eerder boommarters. Twee keer in het middenduin, waarvan één keer op een haviksnest (februari, 2020). Onlangs vond ik boommarter uitwerpselen bij het Vogelringstation in het inwateringsgebied.

Jacht

Dit moertje met jongen vindt haar voedsel waarschijnlijk in een relatief klein gebied rond de nestplaats. Gezien de ruime beschikbaar van voedsel, heeft het vermoedelijk een oppervlakte van ten hoogste enkele tientallen hectaren. De boommarter is hoofdzakelijk 's-nachts actief. Bekend is dat vrouwtjes ook overdag jagen wanneer zij jongen voeden.

In mijn observaties tot nu, heb ik het vrouwtje meerdere malen het nest zien verlaten, waarna zij geruime tijd weg bleef. Vandaag vertrok zij 12:15 en was nog niet terug 13:40 (het einde van mijn observatie). In eerdere observaties duurde haar afwezigheid ook een uur of meer.

Opvallend is dat zij in alle gevallen vertrok en en ook weer terugkwam op hoogte, d.w.z. over de takken van haar nestboom  en die van aangrenzende bomen. Geen enkele keer heb ik haar via de stam van haar nestboom zien afdalen of opklimmen.

De boommarter is een potente jager. Het voedsel palet is gevarieerd, en omvat o.a. vogels, muizen, konijnen, hazen, eekhoorns, reekalfjes, kikkers, allerlei insecten. Ook aas, eieren  paddenstoelen, allerlei bessen en vruchten staan op het menu (Bron: Natuurmonumenten).

Dat zelfs veel grotere en zwaardere dieren als hazen en zelfs reekalfjes prooi kunnen zijn, geeft aan hoe krachtig de boommarter is. De foto onder toont zijn goed ontwikkeld gebit voor het doden en verscheuren van prooien.

Sanitair - Latrine

Beschrijvingen van de leefwijze van marters, vermelden het gebruik van een latrine in de nestboom door het vrouwtje. Die heeft ze meestal in een wat hoger gelegen takoksel.
In mijn observaties tot nu toe heb ik haar al enkele malen gebruik zien maken van haar latrine. Inderdaad in de nestboom in het oksel van een 3-tak splitsing een paar meter hoger.

De vraag is nu hoeveel jongen zij heeft. Aantallen kunnen nogal variëren, van één tot wel vijf. Spannend om daar achter zien te komen. Als zij wat groter zijn zullen de jongen de omgeving buiten de nestholte zelf gaan verkennen. Maar voorlopig moet ik het doen met zo nu en dan een enkel kopje in de nestgatopening. Kijkend naar de eerste fotos zie ik duidelijk een verschil in koptekening. Het lijken er voorlopig twee maar misschien komen er nog meer in beeld. Om ze uit elkaar te kunnen houden geef ik ze bijnamen passend bij opvallende tekening kenmerken.

Bij aankomst op 3 juni, vallen mij direct die paar witte veertjes op.
Klevend aan de ruwe rand van het nestgat. Die zaten er de dag ervoor nog niet. Het zijn er aanvankelijk drie maar de stevige wind vist er al snel weer eentje af. Lijken me van een houtduif en van een prooi. Zou moertje al begonnen zijn met het aanvoeren van wat eerste vast prooivoedsel voor de jongen ?  Of kleefden die veertjes aan haar vacht, en zijn die in de ruwe rand blijven steken bij het binnengaan in de nestholte ? De volgende dag zitten die twee veertjes er ook niet meer, door de wind.

Op 4 juni krijg ik ook eindelijk de gelegenheid om op de foto vast te leggen wat ik moertje al meerdere keren heb zien doen. Zich uitgebreid krabben na het verlaten van de nestholte. Ze zal daar zeker wel last hebben van wat ongedierte en dus jeuk. Het leverde deze twee leuke foto's op.

Verhuisd ?

Het is inmiddels 10 juni. In de afgelopen week had ik verwacht/gehoopt de jongen ook buiten de nestholte te gaan zien. Hoe zij hun eerste klim vaardigheden beoefenen in de nestboom en de directe omgeving. Toenemende activiteit die er tegen de verwachting niet is.

De waarnemingen vielen stil, ondanks meerdere dagen langdurig posten. Helemaal zeker weten doe ik het nog niet, maar ik heb inmiddels sterk de indruk dat moertje marter met haar jongen de holte heeft verlaten. Wellicht dat met het uitgroeien van de jongen, zij door ruimtegebrek genoodzaakt is te verhuizen naar een haar reeds bekende ruimere 'eensgezinswoning' in de directe omgeving. Wie zal het zeggen.

Het zal jammer zijn als ik deze twee jongen, Chocolate en Stip, uiteindelijk enkel  in portret zal zien. En misschien zelfs ook  niet eens alle jongen. Maar het blijft hoe dan ook een geweldig voorrecht, dat ik ruim een maand lang ongestoord heb mogen genieten van deze unieke kijk in het boeiende meestal zo verborgen marterleven. En wie weet komt het toch nog weer eens van een weerzien met dit moertje en/of met haar kroost. Ik kijk er nu al weer hoopvol naar uit.

En het paartje groene specht,  de oorspronkelijk eerste 'huiseigenaar', .......
Dat heeft dit jaar wijselijk voor een andere broedplaats gekozen. Elk jaar is het even flink zoeken om die plaats ook te vinden. Ze mogen dan altijd goed hoorbaar zijn met hun luide galmende roep, ze zien en vooral hun nest vinden is allesbehalve makkelijk en trefzeker. Ze slagen er dan prima in om uit zicht en zogezegd 'onder de radar' te blijven.

Maar het is weer gelukt dit jaar, met ook fotos als mooie bonus.